Kosmiczne skarby

Rob. M

Astronomowie odkryli przyprawiające o zawrót głowy ilości metali w przestrzeni międzygalaktycznej. Jest to pierwsze takie znalezisko.

Jako Ziemianie przez cały czas obcujemy z przeróżnymi pierwiastkami chemicznymi. Oddychamy tlenem, żelazo zawarte w naszych czerwonych krwinkach pomaga rozprowadzić go po całym organizmie, nosimy okulary, których soczewki mogą być zbudowane ze związków węgla jeśli są plastikowe lub krzemu jeśli są szklane. Używamy narzędzi ze stopów różnych metali, solimy zupę substancją składającą się z jednego atomu sodu i jednego atomu chloru. Wreszcie zachwycamy się wyrobami z metali szlachetnych - złota, srebra czy platyny. Z punktu widzenia wszechświata jest to ewenement. Poza ciałami niebieskimi, które zawierają pierwiastki zmieszane w różnych proporcjach, kosmos zbudowany jest głównie z dwóch cegiełek – wodoru oraz helu. Te dwa pierwiastki otwierające układ okresowy są źródłem wszystkich innych.

Ich przemiana zachodzi w gwiazdach, które wytwarzają energię dokonując fuzji atomów wodoru w hel. Kiedy wodór się wyczerpie gwiazda zaczyna dokonywać fuzji helu i tak dalej aż do uzyskania najcięższych pierwiastków. Proces ten trwa niekiedy miliardy lat. Kiedy gwiazda kończy swoje życie, często wybucha jako supernowa. Jej materia rozpryskuje się w przestrzeni i pod wpływem siły grawitacji powoli zaczyna formować niewielkie skupiska materii. Z czasem stają się one coraz większe tworząc komety, planety i ich księżyce. Cały wapń, z którego zbudowane są nasze kości i żelazo w hemoglobinie kiedyś były tym gwiezdnym pyłem.

Do tej pory naukowcom nie udawało się odnaleźć żadnych ciężkich pierwiastków w przestrzeni międzygalaktycznej, ale dzięki zastosowaniu technologii obserwacji w promieniach X niedawno astronomowie natrafili na niewyobrażalne ,,złoże” metali. W tym przypadku chodzi o chrom i magnez.

,,Dotychczas te metale wykrywano jedynie w gwiazdach Drogi Mlecznej lub innych galaktyk. To jest pierwsze ich odkrycie w przestrzeni międzygwiezdnej.” – mówi Takayouki Tamura, astrofizyk z Japońskiej Agencji Eksploracji Przestrzeni.

W swoich badaniach naukowcy wykorzystali teleskop kosmiczny Suzaku (w wolnym tłumaczeniu czerwony ptak południa) analizujący przestrzeń za pomocą promieni X. Odkryte metale tworzą chmurę gazu o temperaturze bliskiej czterdziestu milionów stopni Celsjusza. Pierwiastki rozgrzane do takiego stopnia emitują promieniowanie X, które może być rozłożone przez Suzaku na składowe widma charakterystyczne dla danego atomu.

Obszar zajmowany przez obłok metalicznego gazu ma prawie półtora miliona lat świetlnych średnicy. Zawiera ,,kosmiczne” ilości chromu i magnezu. Masa chromu przekracza masę naszej planety dziesięć trylionów razy. Zasoby magnezu szacowane są na 8 milionów mas Słońca. Według wstępnych obliczeń taka ilość pierwiastków wymagała wybuchu 3 miliardów supernowych!

Chociaż wykorzystanie tego bogatego złoża w praktyce nie jest i prawdopodobnie nigdy nie będzie możliwe, to odkrycia takie jak to służą lepszemu zrozumieniu narodzin i ewolucji wszechświata. Występowanie takich skupisk materii poza galaktykami pomoże w określeniu jakiego ile i jakiego typu gwiazd znajdowało się kiedyś w kosmosie i jak tworzył się pył, z którego powstaliśmy.