Kosmiczna karuzela

Rob. M

Po raz pierwszy astrofizycy byli świadkami kosmicznej karuzeli: rozkręcenia gwiazdy neutronowej wokół własnej osi do zawrotnej prędkości kilkuset obrotów na sekundę - informuje ,,Science"

Obracająca się gwiazda neutronowa przypomina kosmiczną latarnię, bo wysyła w kosmos snop promieniowania radiowego. Kiedy zahacza ono o Ziemię, radioteleskopy odbierają rytmiczne impulsy radiowe, które nadchodzą z regularnością zegara atomowego. Takie gwiazdy zwane są pulsarami - odkryto ich już blisko 2 tys. Zwykle nadają z częstością kilku, kilkudziesięciu impulsów na sekundę, a z czasem tracą energię i się zatrzymują. Ale są też i takie, które wirują z szaleńczą prędkością 500-700 obrotów na sekundę. Te ostatnie zwane są pulsarami milisekundowymi.

Naukowcy sugerowali, że musiały rozkręcić się kosztem towarzyszącej gwiazdy, z której wysysały materię, a wraz z nią nabierały prędkości. Materia spadająca ruchem spiralnym powinna emitować promieniowanie Roentgena i rzeczywiście odkryto takie promienie dobiegające ze strony układów podwójnych, w których jednym ze składników jest gwiazda neutronowa. Podejrzewano, że właśnie znajdują się one na karuzeli - tj. spada na nie materia i rozkręca do ekstremalnych prędkości. Ale brakowało kluczowego dowodu, bo nie wysyłały regularnych impulsów radiowych.

Uzupełniono tę lukę. Międzynarodowy zespół astrofizyków informuje o odkryciu pulsara J1023 wirującego aż 592 razy na sekundę, wokół którego krąży normalna gwiazda. Ponad dekadę temu teleskopy obserwowały ten układ i wykryły w nim wirujący dysk materii. Wszystko więc wskazuje na to, że ten pulsar już zakończył wysysanie gazu z gwiazdy, rozkręcił się i całkiem niedawno zaczął emitować impulsy radiowe.

- Ten układ stanowi dla nas niezrównane kosmiczne laboratorium, w którym będziemy mogli badać ewolucję milisekundowych pulsarów - komentuje Maura McLaughlin z Uniwersytetu Zachodniej Wirginii w USA.