Czarne dziury nie pochłaniają wszystkiego

Rob. M

Z czarnych dziur zazwyczaj nie może uciec nawet światło. Sytuacja zmienia się, gdy w pobliżu znajdzie się materia - np. gaz międzygwiazdowy - który czarna dziura może pochłonąć. Gaz ten tworzy często płaski dysk, w którym część energii jest zamieniana na ciepło i ucieka w przestrzeń w postaci wysokoenergetycznego promieniowania.

Dziura nie pochłania jednak całego opadającego na nią gazu. Naukowcy zaobserwowali, że od czasu do czasu z biegunowych okolic dysku czarnej dziury uciekają w kosmos dwie strugi materii rozpędzone do prędkości bliskich prędkości światła. Jak to możliwe? Dzisiejszy numer "Nature" zawiera pracę, która przybliża nas do znalezienia odpowiedzi na to pytanie.

Obserwacje wyrzucanej przez dziurę materii prowadziły teleskopy optyczne, rentgenowskie i radiowe. Dzięki połączeniu ich pomiarów udało się potwierdzić teorię, zgodnie z którą strugi rozpędzają pole magnetyczne wytwarzane w okrążającym dziurę dysku. Gdy opadająca materia zbliża się do dziury, zaczyna się szybciej obracać. Związane z nią pole magnetyczne napina się i zwija jak korkociąg. Gdy w zawiniętym polu zetkną się obszary skierowane pierwotnie w przeciwne strony, wydzielają się olbrzymie ilości materii napędzające wyrzut strug.

Czy to koniec badania dysków czarnych dziur? Naukowcy podkreślają, że dalszych danych na temat tych niezwykłych obiektów dostarczy dopiero satelita GLAST, który po wyniesieniu na orbitę w maju tego roku będzie obserwował niebo w świetle gamma.